Nagardżuna

Tradycja buddyjska wspominach o trzech wielkich mistrzach o imieniu Nagardżuna. Pierwszy miał żyć w II w n.e. Był to wielki mahasiddha, uczeń Sarahy. Drugi miał być wielkim tantrykiem z VIII w. n.e., dzierżącym jeden z przekazów mahamudry. Trzeci zaś, wielkim alchemikiem z XI wieku. Według jednej z tradycji, zarówno w przypadku pierwszego, drugiego, jak i tzreciego Nagardżuny mamy do czynienia z tą samą osobą. Będąc uczniem Sarahy, Nagardżuna miał bowiem opanować wielkie medytacyjne moce, zapewniające mu nieśmiertelność.

Na łamach tego bloga, chciałem się podzielić przede wszystkim swoją wiedzą na temat Nagardżuny z II w., twórcy filozofii zwanej madhjamaką lub madhjamiką.

Nagardżuna działał w latach od około 150 r. do około 250 r. n.e. Urodził się w rodzinie bramińskiej na południu Indii. Najstarszy przekaz o jego życiu pochodzi ze źródeł chińskich z roku około 405 i znajduje się w tekście tłumaczonym przez Kumaradziwę, słynnego mnicha buddyjskiego, żyjącego w Chinach w V w. Dane o jego życiu młodzieńczym wskazują, że otrzymał staranne i rozległe wykształcenie w zakresie filozofii braminizmu, lecz po zapoznaniu się z doktryną mahajany, dokonało się u niego nawrócenie na buddyzm. Tradycja przekazuje, iż żył bardzo długo. Z niektórych tekstów wynika, że długość jego życia przekraczała 500 lat. Współczesna nauka przyjmuje, że Nagardżuna mógł żyć w okresie od 50 r. do 280 r. n.e.

Najważniejszym jego dziełem jest Mulamadhjamaka-karika, znana też jako Madhjamika-karika (Podstawy drogi środkowej) oraz Wigrahawjawartani (Odwrócenie dowodów). Obydwa dzieła analizują krytycznie poglądy na powstanie życia, metody poznania i naturę rzeczywistości. Niektóre jego teksty znajdują się w chińskim kanonie buddyjskim (Ta-c’ang ching) oraz tybetańskim kanonie (Kandziur). Oprócz filozoficznych dzieł dotyczących madhjamaki istnieje duża liczba prac z dziedziny tantryzmu i medycyny, przypisywanych przez tradycję Nagardżunie. W późnych indyjskich materiałach znajdują się wzmianki o wielkim mahasiddhanath, czarnoksiężniku o imieniu Nagardżuna, który osiągnął swą magiczną siłę poprzez praktykę tantryczną.

Wg Kumaradziwyz V w. n.e. od samego dzieciństwa Nagardżuna wykazywał nadzwyczajne zdolności i umiejętności, zwłaszcza odznaczał się doskonałą pamięcią. Mając lat dwadzieścia porzucił naukę i zaczął oddawać się zmysłowym przyjemnościom. Dzięki czarodziejskiej zdolności stawania się niewidzialnym, odwiedzał pałac królewski i zaczepiał tamtejsze kobiety. Przygody te zakończyły się tragicznie. Jego przyjaciele zostali zabici. Jemu samemu zaś dzięki sztuce stawania się niewidzialnym udało się uciec. Mając poczucie winy, złożył ślubowanie buddyjskiego mnicha. Opanował Tripitakę i sutry mahajany, ktorych nauczył go pustelnik z gór. Nie zadowolił się jednak tą wiedzą i dalej poszukiwał „utraconych sutr”. Stworzył własną filozofię i szkołę, która zasadzała się na doktrynie „nie odrzucania” i „zachowania spokoju”. Od Mahanagi otrzymał pozwolenie dostępu do podziemnej biblioteki sutr, które Budda Siakjamuni pozostawił Nagom dla Nagardżuny. Poznawszy wszystkie postanowił urzeczywistnić je w praktyce. Wstąpił w samadhi „stanu nie-bycia”. Następnie stworzył doktrynę madhjamaki i napisał do niej komentarze.

Gdy jakiś bramin wezwał go na pojedynek, wyczarował słonia, który schwytał i zranił bramina siedzącego na kwiecie lotosu w środku magicznego jeziora. Kiedy bramin zlekceważył Nagardżunę, ten zamknął się w pomieszczeniu. Po wyłamaniu drzwi przez uczniów z pokoju wyleciała cykada.

Nagardżuna otrzymujący od Nagów sutry ukryte przez Buddę Śiakjamuniego

Jak wspomniałem na wstępie, tradycja buddyjska uważa, że słynny filozof mahajany, twórca madhjamaki, Nagardżuna żyjący w II w. i wielki czarodziej z VIII w. oraz alchemik z XI wieku, to była ta sama osoba. Jednakże dzisiaj sądzi się, że żyło przynajmniej trzech Nagardżunów, a może więcej. Przyjmuje się, że Nagardżuna był autorem komentarza Pańczatrama do pięciu stopni ćwiczeń jogicznych zaadaptowanych przez Guhjasamadża-tantrę.

Biografia jego pełna jest cudownych zdarzeń, takich jak stawanie się niewidzialnym, udział w magicznych pojedynkach, wytwarzanie złota itp. W końcu przyjmując ślub bodhisattwy obcina sobie głowę źdźbłem trawy „kuśa„, która była jedynym środkiem do odebrania sobie życia, gdyż w poprzednim życiu zabił muchę właśnie łodygą tej trawy. Głowa i ciało zostały pogrzebane w odległości kilku kilometrów od siebie, ale co roku zbliżają się ku sobie, bowiem przed śmiercią Nagardżuna zapowiedział, że jeszcze wróci na ziemię. Tradycja opisuje również Nagardżunę jako alchemika, który opracował książkę na temat alchemii (rasajana). Ten ostatni żył prawdopodobnie w X lub XI w.

Prawdopodobnie najważniejszym z siddhów Nagardżunów był uczeń Sarahy, klejnot w koronie Nalandy, w epoce Wadżrajany. Znany jest głównie jako adept Guhjasamadża Tantry oraz autor dzieła Pańczakrama, będącego komentarzem do pięciu poziomów jogi, wywodzącej się z systemu Patańdżalego. Nauczał on naprzełomie VII i IX wieku. Jest to Nagardżuna, któremu jego guru Saraha udzielił inicjacji, zarówno ojcowskich jak i matczynych tantr – Guhjasamadży i Samwary. Jego uczniami, którzy praktykowali Guhjasamadżę byli Arjadewa i Nagabodhi.

Nagardżuna w tigle